၂၉၊ ဇြန္၊ ၂၀၁၅။
ဂရိရဲ.အစ- ဂရ္ိရဲ. အဆံုး
အင္ပါယာအစ- အင္ပါယာအဆံုး
ဂရိႏိုင္ငံဆိုတာ ဆိုကေရးတီး ၊ ပေလတို၊ အရစၥတိုတယ္ လို ကမာၻ. အေတြးအေခၚ ပညာ႐ွင္ဖီေလာ္ဆိုဖာဘိုးေအၿကီး ေတြ ေမြးထုတ္ခဲ.တဲ. ႏိုင္ငံ။
အေနာက္ယဥ္ေက်းမႈ အစ ၊ ဂရိက လို. ေျပာ ရမယ္။ ဂရိေတြသာ မစခဲ. ရင္ အေနာက္အုပ္စု ယဥ္ေက်းမႈ ဆိုတာ ရိွလာမွာမဟုတ္ဘူး။ ဒီမိုကေရစီ ဆိုတာလည္း အလံုး လား အျပားလားေတာင္ သိမွာ မဟုတ္ဘူး။
သမိုင္းေတြရဲ. ဖခင္ ဟီ႐ိုဒိုးတပ္စ္ (Herodotus)၊ ေအသင္နဲ. စပါတာ စစ္ပြဲေတြကို သမိုင္းအေနနဲ. ေရးသားခဲ.တဲ. သမိုင္း ဆိုတာကို သိပၸံ နည္းက် က်ေရးသား မွတ္တမ္းတင္ခဲ. တဲ. သူစီဒီးဒပ္စ္ ( Thucydides) ၊ ဂရိ သိပၸံ ပညာ႐ွင္၊ သခၤ်ာ ပညာ႐ွင္ အာခီမီးဒီးစ္၊ အရ စၥတားကပ္စ္ လို နကၡတ္ ေဗဒနဲ. သခၤ်ာ ပညာ႐ွင္၊ အေနာက္တိုင္းေဆး သိပၸံ ရဲ. ဖခင္ႀကီး ဟစ္ပို ကေရးတပ္စ္ ( Hippocrates) ၊ သခၤ်ာ မွာ မသင္မေနရ ပိုက္သာဂိုးရပ္စ္ သီအိုရီ ရဲ. ဖခင္ႀကီး ဖီေလာ္ေဆာ္ဖီ ဘိုးေအ ႀကီး ပိုက္သာဂိုးရပ္စ္ ၊ ကမာၻ ေျမအႏံွ.ေျခဆန္. ၿပီး စစ္ပြဲေတြ ဆင္ႏႊဲ ေအာင္ပြဲ ေတြ ဆင္ခဲ. ၿပီး ဂရိအင္ပါယာ ကို ႀကီး သထက္ႀကီး က်ယ္သထက္ က်ယ္ေစခဲ. သူ အလက္ဇန္းဒါး သ ဂရိတ္ နဲ. ဒီမိုကေရစီ ကို လမ္းေၾကာင္းခ်ေပးခဲ. တဲ. ဖခင္ႀကီး ကလိုက္စ္သီးနပ္းစ္ ( Cleisthenes) တို. ကို ေမြးထုတ္ိေပး ခဲ. တဲ. ဘူမိနက္သန္ဟာဂရိ အင္ပါယာႀကီး ျဖစ္တယ္။ အိုလံပစ္ ကစား ပြဲ ဆို တာ ကလည္း ဂရိပဲ စခဲ.တာ မဟုတ္လား။
ဂရိရဲ.အစ- ဂရ္ိရဲ. အဆံုး
အင္ပါယာအစ- အင္ပါယာအဆံုး
ဂရိႏိုင္ငံဆိုတာ ဆိုကေရးတီး ၊ ပေလတို၊ အရစၥတိုတယ္ လို ကမာၻ. အေတြးအေခၚ ပညာ႐ွင္ဖီေလာ္ဆိုဖာဘိုးေအၿကီး ေတြ ေမြးထုတ္ခဲ.တဲ. ႏိုင္ငံ။
အေနာက္ယဥ္ေက်းမႈ အစ ၊ ဂရိက လို. ေျပာ ရမယ္။ ဂရိေတြသာ မစခဲ. ရင္ အေနာက္အုပ္စု ယဥ္ေက်းမႈ ဆိုတာ ရိွလာမွာမဟုတ္ဘူး။ ဒီမိုကေရစီ ဆိုတာလည္း အလံုး လား အျပားလားေတာင္ သိမွာ မဟုတ္ဘူး။
သမိုင္းေတြရဲ. ဖခင္ ဟီ႐ိုဒိုးတပ္စ္ (Herodotus)၊ ေအသင္နဲ. စပါတာ စစ္ပြဲေတြကို သမိုင္းအေနနဲ. ေရးသားခဲ.တဲ. သမိုင္း ဆိုတာကို သိပၸံ နည္းက် က်ေရးသား မွတ္တမ္းတင္ခဲ. တဲ. သူစီဒီးဒပ္စ္ ( Thucydides) ၊ ဂရိ သိပၸံ ပညာ႐ွင္၊ သခၤ်ာ ပညာ႐ွင္ အာခီမီးဒီးစ္၊ အရ စၥတားကပ္စ္ လို နကၡတ္ ေဗဒနဲ. သခၤ်ာ ပညာ႐ွင္၊ အေနာက္တိုင္းေဆး သိပၸံ ရဲ. ဖခင္ႀကီး ဟစ္ပို ကေရးတပ္စ္ ( Hippocrates) ၊ သခၤ်ာ မွာ မသင္မေနရ ပိုက္သာဂိုးရပ္စ္ သီအိုရီ ရဲ. ဖခင္ႀကီး ဖီေလာ္ေဆာ္ဖီ ဘိုးေအ ႀကီး ပိုက္သာဂိုးရပ္စ္ ၊ ကမာၻ ေျမအႏံွ.ေျခဆန္. ၿပီး စစ္ပြဲေတြ ဆင္ႏႊဲ ေအာင္ပြဲ ေတြ ဆင္ခဲ. ၿပီး ဂရိအင္ပါယာ ကို ႀကီး သထက္ႀကီး က်ယ္သထက္ က်ယ္ေစခဲ. သူ အလက္ဇန္းဒါး သ ဂရိတ္ နဲ. ဒီမိုကေရစီ ကို လမ္းေၾကာင္းခ်ေပးခဲ. တဲ. ဖခင္ႀကီး ကလိုက္စ္သီးနပ္းစ္ ( Cleisthenes) တို. ကို ေမြးထုတ္ိေပး ခဲ. တဲ. ဘူမိနက္သန္ဟာဂရိ အင္ပါယာႀကီး ျဖစ္တယ္။ အိုလံပစ္ ကစား ပြဲ ဆို တာ ကလည္း ဂရိပဲ စခဲ.တာ မဟုတ္လား။
အခု ကိုယ္ေတြ အျမတ္တႏိုး ကိုးကြယ္ေနတဲ. ဗုဒၶ ရဲ. ဆင္းတု ေတာ္ ေတြရဲ.အစဟာ ဂရိ ေၾကာင့္ လို. ေတာင္ ေျပာ လို. ရတယ္။
ပထမဆံုးေသာ ဗုဒၶ ႐ုပ္တုေတြ ဆင္းတု ေတာ္ေတြ ကို ၁ ရာစု၊ ၂ ရာစု ႏွစ္ေလာက္မွာ အာဖကန္နစ္စတန္ နဲ. ပါကစၥတန္ ႏိုင္ငံ ေျမာက္ပိုင္း ၾကား က Bactria မွာ စတင္ ထု လုပ္ခဲ. တယ္၊ အဲဒီ ေဒသ ေတြ အထိ ဂရိ ေတြ က ေျခ ဆန္. ခဲ. တာ ကိုး။ ႐ုပ္တု ပညာေတြ ကလည္း ဂရ္ိ မွာ ထြန္းကား ေနၿပီ ဆို ေတာ. ဗုဒၶ. ကို ႐ုပ္တု ထု လုပ္ခဲ. ျခင္းဟာ ဂရိရဲ. ျသဇာ လႊမ္းမိုး မႈ ေၾကာင့္ လို. ေတာင္ သမိုင္းပညာ႐ွင္ အခ်ိဳ. က ဆို ၾကပါ တယ္။
အခ်ိဳ. အေစာ ပိုင္း ဗုဒၶ ရဲ. ႐ုပ္တု ေတြဟာ ဂရိ ႐ုပ္တု ေတြရဲ. မ်က္ႏွာ မ်ိဳး နဲ. ခပ္ဆင္ဆင္ ျဖစ္ေနတာ ေတြ. ရပါ တယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ မွ ကိုယ့္ ေဒသ ကိုယ့္ အႏုပညာ လက္ရာ ေပၚ မူ တည္ ၿပီး ဗုဒၶ ရဲ. မ်က္ႏွာ ပံု သ႑န္၊ ဟန္အေနအထား အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲ သြား တယ္ လို. ယူဆ လို. ရပါ တယ္။
ဆို ေတာ. ဂရိရဲ. အေႂကြး ကို ဆင္းတုကိုးကြယ္တဲ. ဓေလ. ရလာတဲ. ဗုဒၶ ဘာသာ ေတြ မွာ ေတာင္ တင္ ေနတယ္ လို. ဆို လို. ရပါ တယ္။
လူ. သမိုင္း မွာ အရမ္း ၾကီး က်ယ္ခမ္းနား ခဲ. တဲ. ဂရိ၊ ႂကြယ္ဝ ခဲ. တဲ. ဂရိ အင္ပါယာ ႀကီးဟာ အခု ေတာ. စီး ပြား ေရးကပ္ဆိုက္ ၿပီး ပ်က္သုန္း လု နီးပါး နဲ. အတိ ဒုကၡ. ေရာက္ေန ရၿပီ ျဖစ္ပါ တယ္။
အင္ပါယာ ဆို တာ တကယ္ေတာ. တစ္ဗိုလ္တက္ ၊ တစ္ဗိုလ္ ဆင္းပဲ မဟုတ္ပါလား။
ဘယ္အင္ပါယာ မွ မျမဲ ဘူး ဆို တာ ဂရိ က သက္ေသ ထူ ျပ ေနပါ တယ္။
အစ ဆို တာ ရိွရင္ အဆံုး ဆို တာ ရိွစျမဲ မို. ဂရိကို ၾကည့္ ရင္း သံေဝဂ ရမိ ေၾကာင္းပါ။
အင္ပါယာ စၿပီး ရင္ ျဖင့္ အင္ပါယာ ဆံုး ရေလသတည္း။ ။
စိုးျမတ္ႏြယ္
ပထမဆံုးေသာ ဗုဒၶ ႐ုပ္တုေတြ ဆင္းတု ေတာ္ေတြ ကို ၁ ရာစု၊ ၂ ရာစု ႏွစ္ေလာက္မွာ အာဖကန္နစ္စတန္ နဲ. ပါကစၥတန္ ႏိုင္ငံ ေျမာက္ပိုင္း ၾကား က Bactria မွာ စတင္ ထု လုပ္ခဲ. တယ္၊ အဲဒီ ေဒသ ေတြ အထိ ဂရိ ေတြ က ေျခ ဆန္. ခဲ. တာ ကိုး။ ႐ုပ္တု ပညာေတြ ကလည္း ဂရ္ိ မွာ ထြန္းကား ေနၿပီ ဆို ေတာ. ဗုဒၶ. ကို ႐ုပ္တု ထု လုပ္ခဲ. ျခင္းဟာ ဂရိရဲ. ျသဇာ လႊမ္းမိုး မႈ ေၾကာင့္ လို. ေတာင္ သမိုင္းပညာ႐ွင္ အခ်ိဳ. က ဆို ၾကပါ တယ္။
အခ်ိဳ. အေစာ ပိုင္း ဗုဒၶ ရဲ. ႐ုပ္တု ေတြဟာ ဂရိ ႐ုပ္တု ေတြရဲ. မ်က္ႏွာ မ်ိဳး နဲ. ခပ္ဆင္ဆင္ ျဖစ္ေနတာ ေတြ. ရပါ တယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ မွ ကိုယ့္ ေဒသ ကိုယ့္ အႏုပညာ လက္ရာ ေပၚ မူ တည္ ၿပီး ဗုဒၶ ရဲ. မ်က္ႏွာ ပံု သ႑န္၊ ဟန္အေနအထား အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲ သြား တယ္ လို. ယူဆ လို. ရပါ တယ္။
ဆို ေတာ. ဂရိရဲ. အေႂကြး ကို ဆင္းတုကိုးကြယ္တဲ. ဓေလ. ရလာတဲ. ဗုဒၶ ဘာသာ ေတြ မွာ ေတာင္ တင္ ေနတယ္ လို. ဆို လို. ရပါ တယ္။
လူ. သမိုင္း မွာ အရမ္း ၾကီး က်ယ္ခမ္းနား ခဲ. တဲ. ဂရိ၊ ႂကြယ္ဝ ခဲ. တဲ. ဂရိ အင္ပါယာ ႀကီးဟာ အခု ေတာ. စီး ပြား ေရးကပ္ဆိုက္ ၿပီး ပ်က္သုန္း လု နီးပါး နဲ. အတိ ဒုကၡ. ေရာက္ေန ရၿပီ ျဖစ္ပါ တယ္။
အင္ပါယာ ဆို တာ တကယ္ေတာ. တစ္ဗိုလ္တက္ ၊ တစ္ဗိုလ္ ဆင္းပဲ မဟုတ္ပါလား။
ဘယ္အင္ပါယာ မွ မျမဲ ဘူး ဆို တာ ဂရိ က သက္ေသ ထူ ျပ ေနပါ တယ္။
အစ ဆို တာ ရိွရင္ အဆံုး ဆို တာ ရိွစျမဲ မို. ဂရိကို ၾကည့္ ရင္း သံေဝဂ ရမိ ေၾကာင္းပါ။
အင္ပါယာ စၿပီး ရင္ ျဖင့္ အင္ပါယာ ဆံုး ရေလသတည္း။ ။
စိုးျမတ္ႏြယ္
